Beste collega’s,
Als gevolg van overproductie van titels en tariefstijgingen voor de opslag, zijn backlisttitels vanaf de tweede helft van de jaren
negentig massaal teruggetrokken uit de centrale distributie.
Voor auteurs een dramatische ontwikkeling want zij verdienen er sindsdien niets meer aan, en de rechten leiden een slapend bestaan op de planken van uitgevers.
Deze oudere titels kunnen nu opnieuw leverbaar worden gemaakt in kleine oplages of per enkel exemplaar dat wordt gedrukt op bestelling van de lezer. Dit gebeurt met behulp van ‘Printing on demand’ (PoD), een print-techniek die in kwaliteit vergelijkbaar is met offsetdruk en die het mogelijk maakt boeken per exemplaar
voort te brengen in plaats van per oplage.
Wat heeft de auteur daaraan?
PoD is bij uitstek geschikt voor het exploiteren van de backlist. De
actuele vraag is: gaat u het zelf doen, of draagt u het over aan uw
uitgever? Als de uitgever het doet, ontvangt de auteur in de praktijk 10%. Doet de auteur het, dan bedraagt de opbrengst 40-60%.
Verkoopt de uitgever dan niet meer titels dan de auteur?
Van backlist-titels niet, want die worden niet met promotie ondersteund en
krijgen zelden media-aandacht (iets dat overigens inmiddels ook voor het
overgrote deel van de frontlist geldt). Ze moeten het hebben van hun aanwezigheid op Internet, De ‘web-presence’ is bij de auteur zeker in even goede, misschien in betere handen dan bij de uitgever. Het zal altijd wel om bescheiden aantallen gaan ongeacht wie de exploitatie doet, maar
als de auteur er een redelijk inkomen aan wil ontlenen kan dat eigenlijk
alleen door de exploitatie in eigen beheer te nemen.
Is het geen zwaktebod om je eigen werk te exploiteren?
Nieuwe druktechnieken en de ontwikkeling van internet maken dat de
economische macht in toenemende mate verschuift van de exploitant naar
de maker. Deze ontwikkeling voltrekt zich internationaal op vrijwel elk gebied en is
geen teken van zwakte maar een vorm van emancipatie die wordt aangereikt
door de techniek. Het oordeel over de kwaliteit zit niet in de
productiewijze maar in de selectie. Auteursdomein geeft alleen werk
uit dat is verschenen bij de bestaande literaire uitgeverijen en biedt een beschermde omgeving waarbij
de kwaliteit van het aanbod wordt bepaald door een onafhankelijke selectie. Debuteren is niet mogelijk.
Rechten op PoD
De VSenV laat bij monde van juriste Janne Rijkers
schriftelijk weten dat PoD buiten de Modelcontracten valt. Het is een
nieuwe exploitatievorm die tot voort kort niet bestond en waarop tot nu
toe geen rechten zijn afgedragen door de auteurs. Bovendien is het in
tegenstelling tot offsetdruk een eeuwigdurende exploitatie,
vergelijkbaar met electronische beschikbaarheid. Er is een apart
contract nodig. Normaalgesproken eindigt de relatie tussen auteur en
uitgever als de titel langer dan een afgesproken tijd niet wordt
herdrukt. In het geval van PoD blijft de titel permanent leverbaar. Dit
zou de auteur voor eeuwig aan de uitgever binden. Contracten voor
e-boeken en PoD moeten dus een tijdelijke looptijd krijgen,
aanbevolen wordt: 1 jaar.
Samengevat: Het staat de auteur vrij om
eigen werk opnieuw leverbaar te maken in PoD. De uitgever die een titel
in PoD beschikbaar wil maken heeft daarvoor schriftelijk toestemming
nodig van de auteur, dus precies zoals met een e-boek.
De VSenV aan Stichting
Auteursdomein:
De VSenV stelt uitdrukkelijk dat een uitgever een
titel alleen in PoD kan aanbieden als de auteur daar toestemming voor geeft, en dat de auteur dat dus ook kan weigeren indien hij/zij de exploitatie wil overnemen:
'De VvL heeft met het NUV overeenstemming over het uitgangspunt dat PoD niet onder 'beschikbaar voor het publiek' valt. Vooralsnog behandelen VvL en NUV de PoD-vorm als een elektronische vorm van beschikbaarheid. Volgens de Toelichting bij art. 14 lid 1 van het modelcontract betekent dit
dat PoD uitsluitend 'voor het publiek beschikbaar'
kan inhouden als auteur en uitgever dat expliciet overeenkomen.'
(Janne Rijkers, VSenV).
Hoe kunt u zien of uw boek is overgeheveld naar PoD?
Controleer de leverbaarheid en de levertijd van uw boeken bij online
webwinkels.
Als er na lange tijd opeens weer omzet is, is de kans groot dat er een
PoD-uitgave is. Offsetdruk en PoD zijn uiterlijk nauwelijks meer te
onderscheiden. Boeken met een barcode op de laatste pagina zijn PoD. De auteur kan het
ook nagaan in de boekwinkel.
Is het boek beschikbaar als 'Boek op verzoek' dan is het een
PoD-uitgave.
Meldingsplicht
Voor het terugtrekken van de titel uit de oplslag bij het Centraal
Boekhuis, stopzetting van het recht van retour voor de boekhandel en andere wijzigingen die
bepalend voor de omzet zijn,
bepleit de stichting een meldingsplicht voor de uitgever met symmetrisch recht voor de auteur om
het contract te beëindigen.
