Persbericht 24 februari 2008

Reactie Auteursdomein op uitspraak NMA

De Nationale Mededingingsautoriteit (NMA) heeft de vraag of het Bureau ISBN een algemene publieke dienst is of privé-eigendom van het Centraal Boekhuis BV, beantwoord in het voordeel van het Centraal Boekhuis. Voor tweederde van het jaarlijkse aantal nieuwe registraties wordt hiermee officieel bevestigd dat een ISBN wegggegooid geld is.

Stichting Auteursdomein vindt het bizar dat uitgerekend de Mededingingsautoriteit een praktijk goedkeurt waarbij een titel onzichtbaar blijft in het grootste verkoopkanaal - namelijk alle boekhandels van Nederland en Vlaanderen - wanneer hij niet tegen betaling bij de grootste distributeur op voorraad wordt gelegd. De stichting vreest dat dit het einde betekent van een unieke titelcodering met centrale vindplaats voor in Nederland verschijnende boeken. Ze vindt dat de NMA de schade voor auteurs/uitgevers en het belang van de consument heeft onderschat, en de bijzondere aard van het produkt en het feit dat het om een ontluikende markt gaat ten onrechte niet heeft meegewogen.

Schade auteur/uitgever
De NMA keurt het goed dat Centraal Boekhuis in het bestelbestand voor de boekhandel ISBN-dragende titels die niet bij het CB op voorraad worden gelegd voorziet van aanduidingen als 'niet leverbaar' of 'informeer bij uitgever' - waarbij wordt verwezen naar de vorige uitgever die het boek wel bij het CB op voorraad hield. Ze vindt dat de onzichtbare ISBNs zichzelf maar zichtbaar moeten maken op internet.
In de loop der jaren is voor honderdduizenden boeken een ISBN geregistreerd met als enig doel ze zichtbaar en vindbaar te maken via de boekhandels. Daartoe werd per boek een formulier ingevuld en € 7,50 betaald. De overweging van de NMA berust mogelijk op het misverstand dat de onzichtbare titels niets in de boekhandel te zoeken hebben. Echter: alle titels van Auteursdomein worden aangeboden aan de boekhandel met een inkoopkorting van 20%. Deze boeken worden geproduceerd met technieken die voorraden overbodig maken, en daarom is het onzinnig om er toch voorraden van te maken en die tegen betaling bij het Centraal Boekhuis neer te leggen. Hetzelfde geldt voor e-boeken. Anders gezegd: deze boeken hebben wel de boekhandel nodig, maar niet het Centraal Boekhuis, maar het Centraal Boekhuis blokkeert de toegang. De schade is maar heel gedeeltelijk zichtbaar te maken. Ze treft niet alleen de auteurs maar alle schakels in de keten van voorraadvrije boeken en bovendien, daar het om nieuwe markten gaat, niet alleen de werkelijk geleden schade maar ook de potentiele schade.

Schade consument
Wat de schade voor de consument betreft berust het NMA-besluit op de misvatting dat alle onzichtbaar gehouden ISBNs zichzelf zichtbaar kunnen maken op internet. Afhankelijk van de zoeksleutels kan het op trefwoord zoeken naar een titel op internet echter zoveel ruis opleveren dat hij niet te traceren is. Ook oudere titels zijn moeilijk of niet te achterhalen. De NMA gaat bovendien voorbij aan het feit dat door het blote bestaan van een ISBN-bank de consument bij het zoeken naar een titel die kanalen benadert die tot de ISBN-bank toegang hebben, te weten de boekhandels en webwinkels. Daar krijgt hij bij alles wat niet op voorraad bij Centraal Boekhuis ligt, te horen dat het ‘niet leverbaar’ is, of er wordt verwezen naar een voormalige uitgever. De NMA gaat ervan uit dat de consument weet dat 'niet leverbaar' uit de - op de ISBN-bank aangesloten - computer van de boekhandel betekent, dat zo'n boek wel degelijk leverbaar kan zijn. Auteursdomein heeft vastgesteld dat dit niet het geval is.

Ontluikende markt
 De uitspraak treft nieuwe partijen die voortkomen uit de belangrijkste ontwikkeling in de boekenbranche. Die ontwikkeling houdt in dat een boek steeds korter in de winkel ligt en soms zelfs helemaal niet meer. De nieuwe marktpartijen gebruiken nieuwe technieken, zoals printing on demand, en ze maken nieuwe produkten zoals e-boeken voor zakcomputers. Al deze produkten hebben als bijzondere eigenschap dat voorraden overbodig zijn. Ook voor deze titels zijn de traditionele en online boekhandels het belangrijkste verkoopkanaal. Auteursdomein vindt het een principiële kwestie met een macro-economsich belang dat ontluikende markten met de grootste zorg worden beschermd tegen oneerlijke concurrentie en dat het gewicht van de klacht niet alleen wordt afgemeten aan feitelijk ondervonden schade maar mede berust op een visie op de betekenis van de klacht voor de toekomst van een markt.

Aard van het produkt
In de praktijk zijn van de ca. 20.000 nieuwe ISBN-registraties per jaar er slechts 7000 zichtbaar via de boekhandel - ofwel een paar procent van de totale ISBN-bank met vele honderdduizenden titels. Auteursdomein vindt dat de bijzondere aard van het produkt een rol had moeten spelen in de afweging. Niet alles van waarde is in geld uit te drukken en boeken zijn dragers van woord en gedachte, scheppend werk aan de ongehinderde verspreiding waarvan maatschappelijk veel waarde wordt gehecht.

Eigendom
De NMA neemt aan dat de nationale ISBN-bank eigendom is van het Centraal Boekhuis BV en bestemd om als ‘business-to-business’ instrument te verkopen aan geïnteresseerde marktpartijen, reden waarom het publiek de toegang mag worden ontzegd. Hoewel de boekhandel de enige plaats is waar de consument navraag over geregistreerde titels kan doen, stelt de NMA 'dat niet van de distributeur of de boekhandel kan worden verlangd dat zij aangeven waar boeken te vinden zijn die ze zelf niet leveren'. De door Auteursdomein voorgelegde vraag of het terecht is dat het Bureau ISBN begin jaren zeventig geruisloos is opgegaan in het Centraal Boekhuis BV en sindien op slot is gegaan voor het publiek, wordt door de NMA niet onderzocht. Ook spreekt de NMA zich niet uit over het feit dat het internationale ISBN protocol aan de deelnemende nationale bureaus voorschrijft dat ISBN registraties publiek toegakelijk moeten zijn. Het besluit, genomen op basis van de processtukken en een hoorzitting, houdt in dat zij het economisch belang te gering vindt om de zaak in behandeling te nemen.

tariefstructuur
Ook hier ziet de NMA geen, en Auteursdomein wel hindernissen:

Het Centraal Boekhuis biedt uitgevers de mogelijkheid om per titel 1 exemplaar op voorraad te leggen in Culemborg, met het doel hun boeken zichtbaar te maken. De boekhandel zal dan niet meer zeggen dat zo'n boek niet bestaat of niet leverbaar is of al jaren uitverkocht. Zo'n informatiedepot kost euro 0,53 per titel plus 1 euro per exemplaar dat ervan wordt verkocht. Voor voorraadvrije uitgevers een mooie oplossing. Er is één voorwaarde, namelijk per titel mogen er in 12 opeenvolgende maanden niet meer dan 16 exemplaren worden verkocht.

Bij het 17de exemplaar verandert er van alles. Voor elk verkocht boek moet euro 2,20 worden afgedragen inplaats van 1 euro. Ook worden de kosten opeens afhankelijk van allerlei zaken die de uitgever niet in de hand heeft, zoals het totale aantal bestellingen en het gemiddelde aantal exemplaren per bestelling. Titels die maar mondjesmaat verkopen en die bovendien relatief goedkoop zijn - zoals de backlisttitels van Auteursdomein - lopen het risico dat de kosten hoger zijn dan de opbrengst.

Zijn deze hindernissen al lastig genoeg, iets anders maakt toetreding definitief onmogelijk. Het informatiedepot van 1-exemplaar-per-titel is alleen beschikbaar voor uitgevers die daarnaast een voorraaddepot aanhouden. Er moet dus altijd een vooraaddepot zijn. Het voorraaddepot kost 2160 euro ex BTW per jaar. Niet alleen haalt Auteursdomein (of welke startende uitgeverij dan ook) dat er niet uit, ze vindt het ook onzinnig om een voorraaddepot te moeten afnemen voor boeken die nu juist geen voorraad hébben.

Als alternatief verwijst het Centraal Boekhuis naar haar eigen Printing on Demand service, waarvan de titels wel automatisch worden opgenomen in het informatiedepot en dus zichtbaar zijn in CB-online, het bestelbestand van de boekhandel. De PoD elders onder te brengen zou de opgebouwde goedlopende samenwerking tussen Auteursdomein en haar drukker teniet doen en Auteursdomein dwingen tot een volmaakt overbodige herhaling van investeringen in tijd en technieken. Niet onbelangrijk is, dat De PoD van het CB twee keer zo duur is als die van Auteursdomein. De tarieven doorkruisen het uitgangspunt van de stichting dat ruwweg 50% van de Vaste boekenprijs aan de auteur moet toekomen, zelfs in die mate dat het economisch motief van een heruitgave in PoD voor de auteur wegvalt.

Het tweede alternatief is de kosten van het overbodige voorraaddepot te delen met andere uitgevers en een cluster te vormen. De cluster moet de kosten van het Centraal Boekhuis voor alle individuele titels gaan toerekenen aan alle deelnemers, inclufief sprongpunten van alle 17de exemplaren van informatie- naar voorraaddepot met bijbehorende tariefafwijkingen. De deelnemers moeten die administratieve last natuurlijk betalen, terwijl ze bovendien inzage moeten hebben in elkaars bedrijfsinformatie. De kosten voor het voorraaddepot worden dan wel gedeeld, het blijven vooraadkosten voor voorraadvrije titels.

Kortom, de tariefstructuur is wel degelijk een probleem.

Vrije aankoop ISBN-bank
De overweging van de NMA tenslotte, dat niemand schade lijdt omdat dat de ISBN-bank immers vrij kan worden aangekocht door elke marktpartij, houdt geen rekening met de mogelijkheid dat iemand die een boek zoekt mischien niet eerst een ISBN-bank wil kopen, en dat een bedrijf dat voor een aanzienlijke investering de ISBN-bank koopt, die niet zal willen weggeven op het web - mocht dat al zijn toegestaan.

De stichting zal tegen het besluit in beroep gaan. Het petitieregister zal worden aangeboden aan Minister Plasterk. Inmiddels hebben ruim 300 auteurs, uitgevers, lezers en personen die opkomen voor het algemeen belang hun handtekening gezet. Het register blijft voorlopig open: http://www.auteursdomein.nl/Dossier_ISBN.htm

Stichting Auteursdomein

Pauline van de Ven
Keizersgracht 16 CP Amsterdam
Tel. 020-6252688

info@auteursdomein.nl